22 НАУРЫЗ МЕЙРАМЫ ТУРАЛЫ 10 ҚЫЗЫҚТЫ ДЕРЕК

Наурыз - шығыс елдерінің бүкілхалықтық мейрамы, Ұлыстың ұлы күні тойланды, - деп хабарлайды "Opennews.kz" ақпарат агенттігі. 

Қазақ халқы да наурыз мерекесін айрықша бағалап, оны жыл сайын тойлап отыруды салт-дәстүрге айландырған.

1. Наурыз мерекесі — әлемнің ең көне мерекелерінің бірі. Орта Азия халықтарында 5000 жыл бойы тойланып келеді. «Наурыз» сөзі парсы тілінен аударғанда «Жаңа күн» деген мағынаны береді. Наурыз мейрамы — діни мереке емес. Бұл — қалың қыстан аман-есен шығып, күн нұрына бөленіп, жаңа жылды қарсы алу мерекесі.

2. Наурыздың мағынасы — наурыз парсыша «нау» (жаңа) және «руз» (күн) Жаңа жылдың бірінші күні деген мағынаға ие. Ол күнтізбелік жылдың үшінші айы (31 тәулік), көктемнің басы.

3. Наурыз мерекесі XVIII ғасырға дейін Ежелгі Грекияда, Ежелгі Римде, Ұлыбританияда аталып өтіліп, 1700 жылға дейін ежелгі Русьте тойланып келген деген дерек бар. Көктем мерекесі туралы мәліметтер антикалық және орта ғасырлық жазушылардың еңбектерінде кездеседі.

4. Шығыс елдерінің (шәмси) күнтізбесі бойынша, наурыздың басталуы хамал (амал) айының 1 жұлдызы болып есептеледі. Хамал — Тоқты шоқжұлдызының ескі парсыша атауы. Күн мен түн теңеліп, амал кірген сәтте Тоқты шоқжұлдызы туады.

7. 2010 жылдың 10 мамырынан бастап БҰҰ-ның Бас ассамблеясының 64-қарарына сәйкес, 21 наурыз «Халықаралық Наурыз күні» болып аталып келеді. Бас Ассамблея өзінің берген түсініктемесінде «Наурызды көктем мерекесі ретінде 3000 жылдан бері Балқан түбегінде, Қара теңіз аймағында, Кавказда, Орта Азияда және Таяу Шығыста 300 миллион адам тойлап келе жатқандығын» мәлімдеді.

8. Наурыз мейрамына байланысты мынадай атаулар бар: Наурыз күні, Наурыз айы, Наурызнама, Наурызкөже, Наурыз тойы, Наурыз жыры, Наурыз жұмбақ, Наурыз бата, Наурыз тілек, Наурыз төл, Наурызкөк, Наурыз есім, Наурыз шешек, Наурызша, Әз, Қыдыр, Саумалық, Мұхаррам (тыйым), Самарқанның көк тасы.

9. Атырау және Маңғыстау облыстарында Наурыз мерекесі 14 наурыздан басталады. Бұл күнді “Көрісу күні” немесе “Амал күні” деп атайды. Яғни, аталған мерекенің басты элементі – қол алысып көрісу. Сонымен бірге, барлығы «Жаңа жыл құтты болсын!» деп амандасады.

10. Наурыз Қазақстанда ғана тойланбайды. Наурыз мерекесін түркі тілдес халықтар тойлайды. Яғни, Әзербайжан, Тәжікстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан, Ауғанстан, Иран секілді мемлекеттер де Наурыз мерекесін қарсы алады. Шығыс жыл санағы бойынша, мереке ирандықтардың жаңа жылы Наврузбен жанасады. Тәжік халқы бұл мерекені «Бәйшешек», «Гүлгардон» не «Гүлнавруз», татарлар «Нардуган», бирмалықтар «Су мейрамы», хорезмдіктер «Наусарджи», буряттар «Сагаан сара», армяндар «Навасарди», чуваштар «Норис ояхе» деп атаған.