Орта Азиядағы бірегей тарихи ескерткіш жаңғыртылды

16 тамыз 2024, 16:19

2 528

Ақтөбе облысы Ырғыз ауданындағы Алмат тамы жаңарды. Орта Азиядағы бірегей ескерткіш, алты күмбезді кесене ХІХ ғасырда салынған. Онда бірнеше адамның сүйегі жатыр, - деп хабарлайды "Opennews.kz" ақпарат агенттігі.

Алмат тамы Ырғыз ауданы орталығынан 22 шақырым қашықтықта орналасқан. Мұнда жерленген Алмат Тобабергенұлының туғанына биыл – 220 жыл. Осыған орай ауданда ақпараттық-танымдық шара өтіп, кесененің ашылу рәсімі ұйымдастырылды.

"Ескерткішті алғаш рет 1983 жылы ҚазССР тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау туралы архитектура-өнертану экспедициясы зерттеді. Тарих ғылымдарының докторы, профессор Серік Әжіғали «Ескерткіш – ел тарихы» атты кітабында және «Архитектура кочевников – феномен истории и культуры Еуразии» атты монографиясында осы Алмат тамының сипаттамасын егжей-тегжей жазды. Шын мәнінде Алмат тама Орта Азияда сирек кездесетін 6 күмбезді кесене. Бұхара, Хиуа, Сырдария бойы өнерінің жалғасы деп санауға болады. Ертеде гректер мен римдіктердің әулеттік пантеоны тәрізді көп бөлікті жерасты тәсілімен салынған", - деді Тарихи-мәдени мұраны зерттеу, қалпына келтіру және қорғау орталығының директоры Фархад Досмұратов.

Бұған дейін хабарлағанымыздай, Алмат тамында жерлеу дәстүрі өзгеше. Қайтыс болған адамды ақ шүберекке орап, орталық күмбезге қояды. Оны көмбейді, мавзолейде сақталады. Келесі біреу қайтыс болғанда алдыңғысының сүйегін өзге күмбезде қазылған арнайы орынға тастайды. Жаңасын ортаңғы күзбезге қояды.

Айта кетейік, Алмат Тобабергенұлы – Тама Есет пен Табын Бөкенбай батырмен үзеңгілес болған Киікбай батырдың ұрпағы. Алмат сардар сауда керуендеріне ілесіп, орыс тілін меңгерген. Тіпті дипломатиялық миссияларға қатысқан. Баласы – Самұрат Хиуа, Бұқара көрген. Деректерге сүйенсек, жерлеу орны 1886-1888 жылдары салынған. Алматтың өзі 1892 жылы көз жұмып, 6 күмбезді кесенеге қойылған. Ал соңғы адамның денесі шамамен 1963 қойылды.

"Алмат Тобабергенұлы елді отырықшылыққа тәрбиеледі. 1984 жылдары қазіргі Ырғыз және Әйтеке би аудандары аумағында үй салдырған. Үй қала үлгісінде болған. 1846 жылы түтін салығын жинау тобының жетекшісі, 1851-1869 жылдары аралығында Орынбор губерниясы №54 дистанциясының бастығы, 1869-1875 жылдары Қожакөл болысының басқарушысы болды. 1849 жылы оған орыс қауымындағы дворян дәрежесіне тең атақ берген", - деді Фархад Досмұратов.